سؤالاتی در تحلیل معنای آیه شریفه
- • مراد از بعضهم؟
- • بما انفقوا
- • تفضیل؛ تشریعی یا تکوینی؟
- • مرجع ضمیر انفقوا؟
- • «هم» در فضل الله بعضهم؟
- • باء در بما انفقوا
• مراد از بعضهم؟
« الرجال قوامون على النساء »[1]، بسیار خوب « بما فضل الله بعضهم على بعض ». این بعض بر بعض، این بعض‌ها چه کسانی هستند؟
- رجال
بعض اوّل رجال. بعض دوم نساء. « بما فضل الله بعضهم » یعنی رجال، « على بعض» یعنی نساء. اینجا باید بگویند بعضهم علی بعضهن مثلاً
- علی بعضٍ هست.
بعضهن. اگر مقصود بود این کلمه «بعضٍ» مخل به فصاحت است. خداوند متعال می‌فرماید «الرجال قوامون علی النساء بما فضلهم الله علیهن». تمام. شما ببینید این مقصودی هم که شما گفتید کدام عبارت ابلغ و افصح در آن است؟ الرجال قوامون علی النساء بما فضلهم الله علیهن. توضیحی که آقای طباطبایی دادند این نبود . ایشان گفتند فضلهم الله، قبیل بر قبیل تمام توضیحات ایشان را در یک کلمه خلاصه کنید می‌شود بما فضلهم الله علیهن. یعنی فضل الله الرجال علیهن. الرجال قوامون علی النساء بما فضلهم الله علیهم. بما فضل الله بعضهم علی بعض.
- نمی‌خواهد بگوید همه مردها از همه زن‌ها فضیلت دارد. فضیلت دارند بر برخی از زن‌ها. بعضٍ چون می‌گوید واضح بوده.
آن بعض کیست؟
- طبیعت مردها نسبت به طبیعت زن‌ها.
طبیعت را با بعض می‌گویند؟
[1] در این بخش استاد با طرح سوالاتی درصدد بازکردن زوایای بحث می باشند. پاسخ های شاگردان با خط تیره و فونت ایتالیک متمایز شده است.
• بما انفقوا
سؤال دوم بما انفقوا. بما انفقوا یعنی چه ؟
- همین بعض که فضیلت دارند انفقوا.
• تفضیل؛ تشریعی یا تکوینی؟
تازه سؤالات شروع می شود، سؤال سوم این تفضیل، تفضیل تشریعی است یا تکوینی؟
- تکوینی.
- تشریعی.
• مرجع ضمیر انفقوا؟
سؤال دیگر انفقوا هم به همه‌شان برمی‌گردد؟ بما انفقوا رجال و نساء.
• «هم» در فضل الله بعضهم؟
سؤال دیگر مرجع ضمیر هم در فضل الله بعضهم کیست؟
- بعضی از آقایان
پس فقط بعضی از آقایان؟
- فضیلت داده خداوند بعضی از آقایان را به بعضی از زن‌ها.
بر بعضی از زن‌ها؟
- بله.
الآن کدام هستند این بعض؟ که بعضی تفضیل داده بر بعضی؟ آیه می‌خواسته ابهام بیاورد؟
- نه. همیشه این نیست که هر مردی از هر زنی بالاتر باشد.
• باء در بما انفقوا
سؤال دیگر الآن این با در بما انفقوا چه بائی است؟ همین‌طور جلو برویم. الرجال قوامون علی النساء بما. می‌گویند باء تعلیل دار است. تعلیل به ابهام؟ تعلیل به یک چیزی که نمی‌دانیم؟ بعضهم چه کسانی هستند؟ نمی‌دانیم. علی بعض، این بعض چه کسانی هستند؟ نمی‌دانیم.
الآن یک بخشی از کار را انجام دادیم. یعنی الآن بحث در ذهن شریفتان باز شد. زوایا، سؤالات فی الجمله آمده. حالا قبل از این‌که ادامه بدهیم شأن نزول را بخوانیم که در المیزان ابتدا نیاوردند.