یک مثال:

برای توضیح این سؤال، مثالی عرض میکنم که امروزه میتوانیم واژه‌های به کار رفته در آن را خوب درک کنیم:

یک سلطان به تمام افراد مملکت اعلان میکند که من یک خطّ آنلاین برای شخص خودم گذاشته‌ام، و تمام درخواستهای تک‌تک افراد ملت را خودم پاسخگو هستم، کافی است هر فردی شماره ۱ را بگیرد و با خودم صحبت کند و من درخواست او را انجام دهم.

مانع

اکنون همین سلطان اعلان میکند: هر کس با من تماس بگیرد و درخواستی داشته باشد، اگر در آن روز محکوم به دزدیِ اثبات شده باشد، من در آن روز درخواست او را انجام نمیدهم.

آیا عقلاء بشر، به این سلطان میگویند آقای سلطان چرا تناقض میگویی؟!یک دفعه میگویی خط آنلاین گذاشته و پاسخ همه را میدهم، ولی سپس اعلان میکنی هر کس دزدی کرده درخواستش را انجام نمیدهم!

جواب واضح است، هیچ عاقلی این را تناقض نمیبیند، میگوید: اعلان دعوت آنلاین، دال بر تمامیت اقتضاءِ پاسخگویی از ناحیه سلطان است، اما منافات ندارد که مانعی خود شخص ایجاد کند تا از لطف سلطان محروم شود.(به لسان علمی، اقتضاء تام است، امّا انجاز، منوط به فقد مانع است^[1]).

شرط

و نیز اکنون سلطان اعلان میکند: هر کس با من تماس بگیرد و درخواستی داشته باشد، اگر در آن روز از اعضای خانواده او به صورت آنلاین، رأی گیری کنیم و اکثر اعضای خانه، رفتار او را در منزل با سایرین، تایید کنند، من درخواست او را انجام میدهم، و گرنه انجام نمیدهم.

آیا عقلاء بشر، به این سلطان میگویند آقای سلطان چرا تناقض میگویی؟! یک دفعه میگویی خط آنلاین گذاشته و پاسخ همه را میدهم، ولی سپس اعلان میکنی هر کس اعضای خانواده او به طور آنلاین رفتار او را تایید نکنند من درخواستش را انجام نمیدهم!

عقلاء بشر این را تناقض نمیبیند، میگوید: اعلان دعوت آنلاین، دال بر تمامیت اقتضاء پاسخگویی از ناحیه سلطان است، اما منافات ندارد که برای انجام دادن درخواست شخص، شرطی در کار باشد، و تا آن شرط، موجود نباشد مشمول لطف سلطان نمیشود)به لسان علمی، اقتضاء تام است، اما انجاز، منوط به وجود شرط است(

شرط کمال

اکنون سراغ نوع دیگری از شرط(شرط کمال)برویم:

سلطان اعلان میکند: هر کس با من تماس بگیرد و درخواستی داشته باشد، اگر دانشجو است و استاد او به صورت آنلاین، تایید کند خصوصیات درخواست او را، صد امتیاز به درخواست او ضمیمه میکنم تا به تناسب آن امتیاز، درخواستش را انجام دهم.

آیا عقلاء بشر، به این سلطان میگویند آقای سلطان چرا تناقض میگویی؟! یک دفعه میگویی خط آنلاین گذاشته و پاسخ همه را میدهم، ولی سپس اعلان میکنی هر دانشجویی که استاد او به طور آنلاین خصوصیات درخواست او را تایید کند من به درخواستش امتیاز میدهم!

هیچ عاقلی این را تناقض نمیبیند، میگوید: اعلان دعوت آنلاین، دال بر تمامیت اقتضاء پاسخگویی از ناحیه سلطان است، اما منافات ندارد که برای انجام دادن درخواست شخص، شرط کمال و امتیازدهی حکیمانه در کار باشد، و تا آن شرط، موجود نباشد مشمول آن امتیاز نمیشود.(به لسان علمی، اقتضاء تام است، اما انجاز به نحو کامل، منوط به وجود شرط کمال است)

نکته بسیار مهم

نکته بسیار مهم این است، که سلطان میگوید: دست من باز است و میتوانم تایید یا عدم تایید استاد و غیر او و امور دیگر را رد کنم، و اینها را که گفتم به جهت این نبود که مثلا تایید استاد، کار را تمام میکند، بلکه نهایتاً خود من باید تصمیم بگیرم!

[1] به عبارت ساده تر:زمینه پاسخگویی از ناحیه سلطان به صورت کامل فراهم است.اما برای تحقق پاسخگویی در خارج،مانعی هست که نمی گذارد پاسخگویی به سرانجام برسد.این مانع عبارت است از دزدی شخص.