مراتب روح اشراق‌محور در انسان و حیوان
شاگرد: اگر این موبایل ما پردازش‌گر زیستی شود، حداکثر در حد یک گیاه می‌شود؟ همان‌طوری که گفتید پردازش‌های زیادی انجام می‌دهد. هوش این از نظر شما همچنان پایه است و اشراقی نیست؟
استاد: در تعریفی که بعداً برای پایه عرض می‌کنم تا مقصودم بیشتر روشن شود، همه این‌ها پایه است.
شاگرد: یعنی هرچقدر هم بتواند داده نگهداری کند و حتی روح نباتی و روح حیوانی بروز بدهد… .
استاد: مگر ما بتوانیم شبیه‌سازی کنیم؛ انسانی که از شبیه‌سازی به وجود می‌آید چون پدر و مادر نداشته که نمی‌گوییم روح ندارد. یعنی توسط دستگاهی که خداوند متعال آفریده از یک سلول غیرتناسلی که هر دو کروموزوم‌ها را دارد…؛ در شبیه‌سازی چه کار می‌کنیم؟ هسته این سلول را در می‌آوریم، به جای یک کروموزوم که در اسپرم بود؛ دو تایی که در یک سلول با هم است را بیرون می‌آوریم؛ DNA و کروموزول اوول را هم بیرون می‌آوریم، دو کروموزوم سلول غیر تناسلی را در اوول می‌گذاریم و شبیه‌سازی می‌شود. خُب این روح ندارد؟! روح دارد.
شاگرد: روح حیوانی هم همین‌طور است؟ مثلاً الآن می‌گویند با عصب‌شناسی روی دلفین‌ها کاری می‌کنند که ربات انسان شود. این روح و رفتاری که می‌کند اشراقی می‌شود؟
استاد: آن طوری که من می‌فهمم حیوانات روح دارند. ذیل آیه شریفه در تفسیر برهان ببینید: «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ،عَنْ أَحَدِهِمَا،(عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ)، قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ: وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ،مَا الرُّوحُ؟ قَالَ:«الَّتِي فِي الدَّوَابِّ وَ النَّاسِ»[1].
شاگرد: اگر فرض کنیم روی میمون کاری کنند که بتواند حج انجام بدهد شما می‌گویید درست است؟
استاد: نه، چون صرف این‌که اشراق‌محور است که به این معنا نیست که در یک مرتبه هستند. روح حیوانی هم بیرون از این مزاجشان است. شبیه رادیو که عرض کردم. ما یک دستگاهی مثل ضبط صوت داریم که صدا از درون خودش می‌آید؛ این پایه‌محور می‌شود. یک دستگاهی مانند رادیو داریم که صوت در رادیو از بیرون می‌آید. اما حالا که از بیرون می‌آید، کجا است؟ یکی روح انسانی است و یکی روح حیوانی است. حیوانات، روحی دارند که از بیرون مزاجشان است. اما ربات هر چه هست از بیرون نمی‌آید، بلکه مثل ضبط صوتی است که از درون خودش صوت تولید می‌کند. اگر شما به اندرون ضبط صوت بروید، بعد از این‌که کامل فهمیدید، می‌بینید نیازی به گوینده‌ی بیرون ضبط صوت ندارید. چرا؟ چون در خودش است؛ آنتن ندارد که از بیرون کسی حرف بزند و از آن جا بگیرد. ضبط صوت، گیرنده نیست و همه چیز را خودش دارد. هوش پایه‌محور به این صورت است؛ یعنی هوش را دارد اما همه چیز در خودش است و اشراق از بیرون صورت نمی‌گیرد.
[1] البرهان في تفسير القرآن نویسنده : البحراني، السيد هاشم جلد : ۳ صفحه : ۵۸۴