عبارت آیت‌الله بهجت
س: رؤية الهلال مع الآلات القويّة جدًّا.
ج: بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله ربّ العالمين و الصلاة على سيّد الأنبياء وآله الطاهرين سادة الاوصياء الأكملين.
و بعد يمكن أن يقال: إنّ موضوع الأحكام من الصيام و الإفطار و زكاة الفطرة إذا كان برؤية الهلال فتلك كسائر موضوعات الأحكام دائرة مدار الصدق في العرف ولا فرق فيها بين ذات الآلة الخاصّة و غيرها،
و لذا لا ينبغي الإشكال فيما لو كان بصر الشخص ضعيفًا عن السالم المتعارف فلبس المنظرة بنحو يرجع إلى المتعارف من الأبصار، فإنّ الرؤية حينئذ حجّة له و لمن يعلم عدالته و وثاقته و فهمه مع واحد مثله في تلك الأحكام، فلو رآه لابس المنظرة في المحلّ الذي لو رآه شخص بلا آلة فيه كان كافيًا في تحقّق الموضوع و إن لم يره أحد بلا تلك الآلة
فمثل ما دلّ على أنّه لو رآه واحد لرآه خمسون يراد به مع تكافؤ الكلّ في أخذ السلاح و عدمه و في قوّة البصر و ضعفه.
نعم لابدّ من الوثوق و العدالة و الفهم لا فيما ادّعى رؤية الهلال ليلة يوم الشكّ في درجات مرتفعة عن الأفق جدًّا لا يحتمل عاقل رؤية الهلال فيها عاليًا بلا تطوّق
و حيث إنّ ما دلّ على أنّ الاعتبار بالرؤية من أدلة الاستصحاب و لذا قوبلت الرؤية في الرواية بالتظنّي فقال فرض الله لا يكون بالتظنّي صُم للرؤية و أفطر للرؤية؛ يعني صُم لليقين و أفطر لليقين، فمع العلم بدخول الشهر اللاحق لا يبقى على الحالة السابقة و لو بسبب مُضيّ ثلاثين عن الشهر الثابت سابقًا فعدم الرؤية فعلًا مع عدم الغيم و الغبار لا عبرة به للعالم و إن كان الفرض بعيدًا يعني عدم الرؤية مع الفرض المذكور في طول هذه المسافة الطولية في طول البلاد بلا آلة أو معها للمستهلّ. نعم، مع عدم هذه الرؤية التقديرية و عدم العلم المذكور وعدم اخبار العدول الموثقين يبقى على استصحاب عدم دخول الشهر اللاحق. و الله العالم بحقائق الأحكام[1]
[1] ترجمه:
س: رؤیت هلال با ابزارهای بسیار قوی
می توان چنین گفت: از آن جایی که موضوع احکامی از قبیل روزه، افطار و زکات فطره به وسیله رؤیت هلال محقّق می شود، رؤیت نیز مانند سایر موضوعات احکام دائر مدار صدق عرفی است و در این مسئله فرقی بین رؤیت به وسیله ابزارهای خاص و بدون چنین ابزارهایی وجود ندارد. لذاست که جای اشکال و تردید در موردی که شخصی چشمش از حدّ سالم و متعارف، ضعیف تر است و به این خاطر از عینک استفاده می کند تا به حدّ متعارفِ دیدن برسد، نیست. پس رؤیت برای خود او و برای کسانی که به عدالت، وثاقت و فهم او علم دارند حجت است. با توجه به این مطلب، اگر شخصِ دارای عینک، هلال را در محلّی رؤیت کند -که اگر شخصی آن را بدون ابزار رؤیت می کرد برای تحقّق موضوع کافی بود- همین مقدار کفایت می کند، حتی اگر هیچ کسی هلال را بدون ابزار، رؤیت نکند. پس روایاتی که بر مضمونی مانند «لو رآه واحدٌ لرآه خمسون»(رؤیت باید به گونه ای باشد که اگر یک نفر دید، پنجاه نفر دیگر هم ببینند) دلالت دارند، مراد از آن ها فرضِ یکسان بودنِ همه بینندگان از جهت داشتن ابزار رؤیت و عدم آن، و هم چنین قوّت و ضعف بینایی است.
بله در مدعیِ رؤیت هلال، وثاقت، عدالت و خبرویّت شرط است؛ به همین خاطر کسی که در شبِ یوم الشک، ادعا می کند که هلال را در درجاتی بسیار بالا از افق دیده است، به گونه ای که هیچ عاقلی احتمال رؤیت هلال شب اول را در این منطقه بدون تطوّق(ظاهر شدن حلقه‌اى نورانى بر دور همۀ جرم ماه) نمی دهد،[سخنش مقبول نیست]
و از آنجا که آن دسته از ادلّه شرعی که رؤیت را معتبر می دانند، از ادله استصحاب هستند – و از همین روست که رؤیت در روایت «فرض الله لا یکون بالتظنی صم للرؤیه و افطر للرؤیه»(واجب الهی با گمان و ظن اقامه نمی شود؛ با رؤیت روزه بگیر و با رؤیت افطار کن) در مقابل تظنّی و عمل به ظن قرار گرفته است، یعنی با یقین روزه بگیر و با یقین افطار کن- پس شخص در صورت علم به وارد شدن ماه جدید، حالت سابقه ی خود را از دست می دهد؛ گرچه این علم به خاطر گذشتنِ سی روز از ماه گذشته باشد.
بنابراین ندیدن هلال، با وجود این که در آسمان ابر یا غباری نباشد، برای چنین شخصی(کسی که علم به داخل شدن ماه جدید دارد) اهمّیّتی ندارد؛ گرچه اصل این فرض در طیّ این مسافت طولانی در طول جغرافیایی سرزمین های مختلف و بدون ابزار یا همراه با ابزار، بعید است. بله ،درصورتی که ماه در این فرض رؤیت نشد و شخص هم علم به ورود ماه جدید نداشت و شاهدان عادل و مورد اعتماد خبر از رؤیت هلال ندادند، شخص بر استصحاب وارد نشدن ماه جدید باقی می ماند. و الله العالم بحقائق الاحکام.
برای مشاهده دستخط مرحوم آیت‌الله بهجت، به سایت فدکیه ، صفحه دستخط آیت‌الله بهجت درباره رؤیت هلال با چشم مسلح مراجعه فرمایید.