در دسترس بودن کثیری از قرائات در معاجم قرائات قرآن

 

شاگرد: رابطه این تفاوت‌هایی که  الآن هست با آن سبعه احرفی که بوده و محو شده عموم و خصوص من وجه است؟ یعنی برخی از اختلافات موجود را می‌توان گفت از آن‌ها است و بخشی را نه؟

استاد: ببینید روی آن چه که در دست ما است، دو-سه کار خوب شده است. آن‌ هم از طرف خود اهل‌سنت شده است. معجم قرائات القرآن؛ کتاب هایش هم موجود است، من هم پی دی اف های آن را دارم. دیگری موسوعه التفسیر الماثور است. چهار جلد است. یکی هم برای همان کسی است که معجم القرائات را نوشته؛ کتابی به تازگی نوشته به نام معجم الفاظ و قرائات[1]. به نظرم برای عمر مختار بود. آن هم کتاب خوبی است. شما وقتی این‌ها را می‌بینید، قرائاتی که در آن زمان بوده بخش مهمی از آنها، الآن با نوشته شدن این معاجم در دسترس همه است. فقط می‌ماند که ما باید محک بزنیم آن هایی که قرائات سبعه است، عشره است را به دست بیاوریم. عشر صغری، عشر کبری، انواع سندهای آن‌ها را ببینیم. این‌ها انواع طرق است که مطالب خوبی است. النشر عشر کبری است. حرز شاطبی سبع صغری بود. علی ای حال این‌که شما می‌گویید ما بفهمیم که قرائات کدام است، فعلاً آن چه که از آن‌ها در دست ما است ضابطه مند است؛ روشن است، جمع‌آوری شده است. البته می‌تواند تکمیل شود. من در تمام کتاب‌های معاجم دیدم که می‌توانید روایتی را پیدا کنید که هنوز نیاورده اند. در کتب معتبرشان هم هست.

شاگرد: ما به‌طور اطمینان می‌توانیم بگوییم این اختلافاتی که الآن هست منتسب به آن سبعة احرفی که در زمان پیامبر بوده هست؟ یا بخشی از آن‌ها ممکن است اضافه شده باشد؟ بخشی حذف شده و بخشی هم اضافه شده باشد.

استاد: ممکن است. ما در این احتمال هیچ مشکلی نداریم. چون در این‌ها فضا، فضای تواتر که نیست. در بخشی از آن‌ها به یک معنا تواتر هست. قبلاً عرض کردم. اما بلاریب در بخشی از آن هیچ درجه‌ای از تواتر نیست. مگر تواتری که کشف کنیم. و لذا احتمال ابتدا به ساکن این است که بخش مهمی از این روایات بعداً آمده است. یعنی موضوع و کذب است. این احتمال هست. ما برای این‌که این‌ها را محک بزنیم اول باید شواهدی را پیدا کنیم که ببینیم در آن زمان درجه‌ای از تواتر داشته‌اند یا نداشته‌اند. اگر نداشته بعد ببینیم سند موجب وثوق به صدور می‌شود یا نه. اگر نشد جزء آن هایی می‌رود که اصلاً مورد اعتماد نیست.

 

والحمد لله رب العالمین

[1] المعجم الموسوعي لألفاظ القرآن الكريم وقراءاته، المؤلف: أحمد مختار عمر