امتناع ابن مسعود از قرائت مدنیین و مذمت شدنش توسط امام (ع)
شاگرد٢: روایت «إن كان ابن مسعود يقرأ غیر قراءتنا فهو ضال» با همین بیان جمع می‌شود؟
استاد: شما چیزی گفتید که معمولاً تلقی رایج از روایت همین است؛ «إن كان ابن مسعود يقرأ غیر قراءتنا فهو ضال»، و حال این‌که روایت این نیست. یعنی از روایت این را استظهار می‌کنند درحالی‌که این نیست. ابن مسعود از بعض قرائات اباء داشت، آن هم به‌خاطر کوفی و مدنی بودن. اباء شدید هم می‌کرد. بحثش جای خودش. به حضرت می‌گفتند که ایشان بعضی از قرائات را نمیخوانند. عبارت این است: «إن كان ابن مسعود لا يقرأ على قراءتنا فهو ضال و أما نحن فنقرأ على قراءة أبي». چرا؟ چون معلوم است؛ رئیس قرائات کوفیین ابن مسعود است و رئیس قرائت مدنیین ابی است. لذا در حرف سفیان بن عیینه مفصل صحبت می‌کنیم. ابو طاهر از سفیان پرسید: «حدثنا أبو الطاهر قال سألت سفيان بن عيينة عن اختلاف قراءة المدنيين والعراقيين هل تدخل في السبعة الأحرف فقال لا[1]». یعنی یک چیز معهود جا گرفته بیرونی است. چنانچه در صحیح بخاری هست که ابو الدرداء می‌گوید: این‌ها به من می‌گویند که به این صورت بخوان، او هم می‌گوید «و الله لا اقراء[2]». این روایت هم می‌گوید «ان کان لا یقراء فهو ضال» نه این‌که «ان کان یقراء علی غیر قرائتنا». این دو استظهار است.
شاگرد: «لایقرا» یعنی منکر قرائت ما است.
استاد: بله، همین بود. این کار را می‌کرد. برنامه ابن مسعود خیلی مفصل است. یکی از صفحات بسیار زیادی که دارم برای ایشان است که هنوز یک دهم کار هم نشده؛ یعنی روش ابن مسعود، کارش، برداشت های او، دوران عمر او خیلی بحث مفصل دارد. ما در همین مباحثه شاید جلسات متعددی راجع به ابن مسعود صحبت کردیم.
[1]التمهيد لما في الموطأ من المعاني والأسانيد (۸/ ۲۹۳)
[2]صحيح البخاري ج6ص170؛ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ حَفْصٍ، حَدَّثَنَا أَبِي، حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ، عَنْ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: قَدِمَ أَصْحَابُ عَبْدِ اللَّهِ عَلَى أَبِي الدَّرْدَاءِ فَطَلَبَهُمْ فَوَجَدَهُمْ، فَقَالَ: أَيُّكُمْ يَقْرَأُ عَلَى قِرَاءَةِ عَبْدِ اللَّهِ؟ قَالَ: كُلُّنَا، قَالَ: فَأَيُّكُمْ أَحْفَظُ؟ فَأَشَارُوا إِلَى عَلْقَمَةَ، قَالَ: كَيْفَ سَمِعْتَهُ يَقْرَأُ: {§وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى} [الليل: 1]؟ قَالَ عَلْقَمَةُ: وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى، قَالَ: «أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقْرَأُ هَكَذَا»، وَهَؤُلاَءِ يُرِيدُونِي عَلَى أَنْ أَقْرَأَ: {وَمَا خَلَقَ الذَّكَرَ وَالأُنْثَى} [الليل: 3] وَاللَّهِ لاَ أُتَابِعُهُمْ