اهمیت معنای قرائت مجاز در عبارت تبیان و افتادن آن در نقل صاحب حدائق
عبارت شیخ را از جزوه بخوانیم تا ببینیم کجای آن افتاده است.
و قال الشیخ فی «التبیان»: إنّ المعروف من مذهب الإمامیة و التطلّع فی أخبارهم و روایاتهم أنّ القرآن نزل بحرف واحد علی نبیّ واحد غیر أنّهم أجمعوا علی جواز القراءة بما یتداوله القرّاء و أنّ الإنسان مخیّر بأیّ قراءة شاء قرأ و کرهوا تجرید قراءة بعینها، انتهی[1]
خب از آن عبارتی که ما خواندیم چه چیزی افتاده؟ یک بخش بسیار مهمش افتاده. اگر دو-سه روز دیگر بحث کنیم ده‌ها شاهد می‌آوریم. شیخ نفرمودند «ان الانسان مخیر بایّ قرائة شاء». شیخ کجا این را گفتند؟! شیخ گفتند «مخیّر بأیّ قراءة شاء اذا جاز بین القراء». قرائت حتماً باید مجاز باشد. عبارت تبیان چه بود؟ در بحث‌های دقیق این خیلی نقش دارد. ان شاءالله به تفصیل عرض می‌کنم که نزد خود شیخ الطائفه قرائت مجاز چیست. نگفتند «بایّ قرائة شاء قرأ». فرمودند خیلی از قرائات جزء اختلاف القراء هستند که حق ندارید بخوانید. باید مجاز باشد. خب نزد شیخ الطائفه کدام قرائت است که مجاز است؟ اجماع بر این است که باید قرائت مجاز را بخوانیم. خب آن چیست؟
عبارت شیخ این بود:
و اعلموا ان العرف من مذهب أصحابنا و الشائع من اخبارهم و رواياتهم ان القرآن نزل بحرف واحد، علي نبي واحد، غير انهم اجمعوا علي جواز القراءة بما يتداوله القراء و أن الإنسان مخير باي قراءة شاء قرأ، و كرهوا تجويد قراءة بعينها بل أجازوا القراءة بالمجاز ألذي يجوز بين القراء و لم يبلغوا بذلك حد التحريم و الحظر[2]
«.. بل أجازوا القراءة بالمجاز ألذي يجوز بين القراء»؛ یجوز کجا است؟ خود الاتقان سیوطی شش نوع قرائت ذکر می‌کند. می‌گوید دو تا از آن‌ها جایز است.
[1]مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة (ط-جماعة المدرسين) ج٧ص۲۱۵
[2]تفسير التبيان ج۱ ص۷