ظهور حقائق در قیامت
استاد: بله؛ اصلاً «یوم» برای قیامت است. چرا؟؛ چون قیامت روز ظهور حقایق است: «و قد علم ذووا الألباب أنّ الاستدلال على ما هناك لا يكون إلا بما ههنا»[1]، «الصراط صراطان؛ صراط فی الدنیا و صراط فی الآخرة»[2]. این‌ها مطالب خیلی مهمی است. یعنی ارتباط جزاف نیست. چرا آن‌جا به قرص نانی تبدیل می‌شود که «تاکله الناس»؟! «و یبدل»؛ به آن تبدیل می‌شود. این‌ها به گمانم از روایاتی است که خیلی قابل تأمل است.
شاگرد: منظور از خبز چیست؟
استاد: من نمی‌دانم. من فقط این را دیده‌ام و در ذهن من تعبیر عجیبی است. به‌عنوان مباحثه طلبگی می‌گویم شما هم به آن فکر کنید. اگر برای شما حل است و عجیب نیست، شکر خدا کنید. اگر هم برای شما عجیب آمد، مثل ما کفران نعمت نکنید که رهایش کنید. شما پی آن را بگیرید؛ از سایر روایات و آیات پی بگیرید. این‌ها لغاتی است که به هم مرتبط است. امام علیه‌السلام در این حدیث شریف، بسیاری از این مؤلفه‌های معرفتی را جمع کرده‌اند. یکی از آن‌ها همین است: «یبدلها اللّه» را فرموده‌اند، «سلام» را فرموده‌اند. اما قرص «خبز» در روایت دیگر به این مربوط است؟ چطور ارتباط پیدا می‌کند؟ [جای تامل و بررسی دارد].
ان شاء اللّه همه مؤید و محفوظ باشید و سرا پا توفیق در استفاده از این انوار الهی!
و الحمدللّه ربّ العالمین و صلّی اللّه علی محمد و آله الطیبین الطاهرین.
[1]. شیخ صدوق، الوتوحيد، ج ۱، ص ۴۳۸: «… ( ومن كان في هذه أعمى فهو في الآخرة أعمى وأضل سبيلا ) يعني أعمى عن الحقائق الموجودة ، وقد علم ذووا الألباب أنّ الاستدلال على ما هناك لا يكون إلا بما ههنا ، ومن أخذ علم ذلك برأيه وطلب وجوده وإدراكه عن نفسه دون غيرها لم يزدد من علم ذلك إلا بُعداً لأنّ اللّه عزّوجلّ جعل علم ذلك خاصة عند قوم يعقلون ويعلمون ويفهمون».
[2]. شیخ صدوق، معاني الأخبار، ج ۱، ص ۳۲ : «عَنِ اَلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ عَنِ اَلصِّرَاطِ فَقَالَ هُوَ اَلطَّرِيقُ إِلَى مَعْرِفَةِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُمَا صِرَاطَانِ صِرَاطٌ فِي اَلدُّنْيَا وَ صِرَاطٌ فِي اَلْآخِرَةِ وَ أَمَّا اَلصِّرَاطُ اَلَّذِي فِي اَلدُّنْيَا فَهُوَ اَلْإِمَامُ اَلْمُفْتَرَضُ اَلطَّاعَةِ مَنْ عَرَفَهُ فِي اَلدُّنْيَا وَ اِقْتَدَى بِهُدَاهُ مَرَّ عَلَى اَلصِّرَاطِ اَلَّذِي هُوَ جِسْرُ جَهَنَّمَ فِي اَلْآخِرَةِ وَ مَنْ لَمْ يَعْرِفْهُ فِي اَلدُّنْيَا زَلَّتْ قَدَمُهُ عَنِ اَلصِّرَاطِ فِي اَلْآخِرَةِ فَتَرَدَّى فِي نَارِ جَهَنَّمَ».