سه بخش محوری بحث

از بحث سال قبل خلاصه و جمع‌بندی‌ای عرض می‌کنم. آنچه که به ما فرمودند، مسائل فقهی و بررسی مسئولیت‌پذیری هوش مصنوعی بود. در حوزه هم سه کتاب چاپ کرده‌اند. مسئولیت‌پذیری و احکام ضمان مترتب بر کارهایی که هوش مصنوعی انجام می‌دهد، اصل بحث ما بود؛ اندازه‌ای که در توان ما بود برای راه افتادن بحث. همین که مطرح شود، خداوند متعال کمک می‌کند و ان شاء الله باحثین و کسانی که ذهن تیزی دارند، سرنخ مباحث را بگیرند. همان‌طور که پارسال عرض کردم کسی که هندل می‌زند، لازم نیست رانندگی هم بلد باشد. این اندازه سهم ما در سال قبل بود. حالا می‌خواهم خلاصه آن را عرض کنم که شروعی باشد تا ببینیم خدای متعال چه مقدر فرموده است.

بحث ما در سه بخش پیش رفت؛ بخش اول که حالت محوری دارد و تا آخر هم باید این محور بماند و خیلی هم اهمیت دارد و رنگ حوزوی و طلبگی در آن پررنگ است، این بود که در پدیده‌هایی که در ارتباط با انسان است، پدیده‌هایی که پایه‌محور است را از پدیده‌هایی که اشراق‌محور است تشخیص دهیم. الآن مخلوط است. یعنی چیزهای بسیار زیادی از این انسان بروز و ظهور می‌کند که ما می‌بینیم، ولی این‌که این از کجا ناشی می‌شود، خیلی نیاز به کار دارد، آن هم به‌طوری‌که کل بشر آن را تصدیق و تأیید کنند و بفهمند. این بخش اول بود؛ اصل تفکیکش و ادامه‌اش. اگر این تفکیک پایه‌محور و اشراق‌محور درست باشد، باید مصادیقش را با یک معیار روشن تشخیص دهیم که بعداً مورد توافق همگی شود.

بخش دوم کار که بحثش را جلو بردیم، مسأله قصد بود. چون قصد در فقه خیلی احکام و آثار دارد و بسیار مهم است. تحلیل قصد چیست؟ اندازه‌ای که ما مباحثه کردیم، مبنای تحلیل قصد دو چیز شد: تحلیل آگاهی و تحلیل درک معنا، تا به قصدی برگردیم که مبتنی بر آگاهی و درک معنا است. این هم بخش دوم بود که روالی که ما طی کردیم از سخت‌افزار شروع کردیم. از متن سخت‌افزار شروع کردیم و گفتیم جلو برویم و ببینیم تا کجا ممکن است برویم و به قصد برسیم یا نرسیم. این هم بخش دوم بود.

بخش سومی هم که فی الجمله مطرح شد این بود که رفتارهایی که با قصد می‌شود، احکام فقهی و حقوقی انواع قصد و رفتارهای قصدی‌ای که صورت می‌گیرد؛ احکام فقهی هر کدام را بررسی کنیم. آن‌طور که در ذهن قاصر من بود، عرض کردم که محوریت آن بر دو چیز است: استناد و قرار ضمان که این هم خیلی مهم است. استنادش بحث‌های گسترده و خیلی خوبی دارد و قرار ضمان هم رمز اصلی می‌شود تا بتوانیم بعداً ضمان را توضیح دهیم که چگونه می‌شود.

این سه بخش بود؛ بخش اول تشخیص پدیده‌های پایه‌محور از اشراق‌محور. بخش دوم: قصد و تحلیل آن، آگاهی و درک معنا و انواع آن‌ها است. بخش سوم؛ حالا که انواع قصد بررسی شد ببینیم احکام هر کدام، احکام فقهی انواع قصد و رفتارهای قصدی مستفاد از ادله شرعی چیست. این خلاصه مباحثه‌ای بود که در سال گذشته فی الجمله در مورد هر کدام از آن‌ها صحبت شد.