ذکر شواهد دیگری برای اتکاء قرائت قرّاء به روایت و سماع

اگر موارد دیگری هم هست عرض می‌کنم. حتی یک جا مرحوم طبرسی دارند، ایشان می‌گویند این‌طور خواندن از نظر ادبیات اقوی است اما چون قرائت نشده حق نداریم بخوانیم. یعنی در قرائت، روایت است و برای ما نقل می‌کنند لذا اینجا می‌گویند این با اینکه از نظر ادبیات اقوی است ولی چون القرائة سنة متبعة است، مجاز نیستیم بخوانیم.

حتی در اماله. این ها تکرارش خیلی خوب است. ابو علی فارسی در الحجه للقرائه ذیل «ملک/مالک» می‌گوید هم «ملک» خوانده شده و هم «مالک». بعد می‌گوید از نظر قواعد ادبی اماله الف «مالک» مانعی ندارد. همه نحات هم اجازه می‌دهند. اما در سوره مبارکه حمد ما حق نداریم اماله کنیم. چون حتی اماله هم متبع و سنت است. چون اماله الف در «مالک» وارد نشده شما مجاز نیستید. ببینید سبک کار این‌ها چطور است! ابوعلی فارسی از آن‌هایی هستند که طبرسی بسیار به ایشان عنایت دارند. مرحوم شیخ هم همین‌طور هستند. این‌ها فضای کارشان این بوده. وقتی شما این‌ها را می‌بینید، می‌بینید که برای آن‌ها یک چیز خنده‌دار بوده که ما بگوییم قاری اجتهاد کرده. اجتهاد قاری بعدها در آمد که بعداً عرض می‌کنم. نوعاً هم از کسانی بودند که کلاس اقراء نرفته بودند.

یادتان هست از طحاوی عرض کردم؟ مثلاً زمخشری؛ بعد از مدتی که کار کردیم گفتم بروم ببینم زمخشری مقری بوده یا نبوده، در طبقات القراء دیدم که نیست. کتاب‌هایی هست که استاد و شاگرد معلوم است. شهید ثانی کلاس اقراء رفته‌اند. اما کسانی که نرفته اند اصلاً با این فضا آشنا نیستند. لذا یک دفعه چیزی می‌گوید… . در ده‌ها کتاب طبقات اقراء نگاه کنید. می‌گویند زمخشری مقری نیست. اما علامه حلی چه؟ در طبقات قراء هست. اجازات بحارالانوار را ببینید. «یروی کتاب». ابن جزری در مورد شهید اول که گفت «هو امام فی النحو و الفقه و القرائه». یعنی یک قاری همین‌طور به دیگری نمی‌گوید امام. جلوتر عرض کردم که برای خودشان اصطلاح دارند. شهید اول امام است، می‌گوید عشر متواتر است. زرقانی هم می‌گوید بعد از این‌که اطلاعات من وسیع شد فهمیدم که عشر متواتر است. اما ما ابتدا به ساکن می‌گوییم شما چه کاره هستید که از این حرف‌ها می‌زنید؟!

لذا مبعدات زمانی در عصر آن‌ها داریم که «غیر انهم اجمعوا» مماشات و تقیه بوده یا نه؟ اولی به فهم مماشات علماء شیعه هستند، لذا باید از خود شیخ و شاگردان و معاصرین ایشان ببینیم که چه می‌فهمیدند.

فرمایش آقای شعرانی را در فدکیه گذاشتم. می‌خواستم امروز عبارات ایشان را بخوانم. اما چون عبارات علامه را نخواندم اگر زنده بودم فردا می‌خوانم.