معانی مختلف در «صابروا»

در جلسه‌ی قبل، از کتاب التحقیق، عرض کردم که معنای «صابروا»، استمرار باشد. به گمانم خود مرحوم آقای مصطفوی به‌صورت لطیف و ظریف، چیزی که بنده عرض کردم را، روی مبنای خودشان گفته‌اند؛ ولی یک لطیفه‌ی قشنگی به آن اضافه کرده‌اند. این را در کلام‌شان دیدم، دیدم خوب است، بگویم. «صابروا» را گفتیم به‌معنای صبری استدامه‌دار است. در کتاب التحقیق، ذیل ماده‌ی «ربط»، می‌فرمایند:

 «يا أيها الذين آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا»؛ الصبر في قبال الوظائف و المكاره، و المصابرة ادامة الصبر و الثبات عليه بحيث يظهر الصبر منه علنا و يتجلى بين الناس، و المرابطة تحقق الارتباط بينهم، و يعبر عنه- بالفارسية بكلمة- وابسته شدن و بستگى پيدا كردن- و هذه المقدمات الثلث و تحققها لازمة في كل مسير و في الوصول الى كل مطلوب.

«الصبر في قبال الوظائف و المكاره»؛ هم در واجبات و هم در محرمات صبر هست. «و المصابرة ادامة الصبر و الثبات عليه»؛ صابروا؛ یعنی یک صبری باشد که مستمر است، دنباله‌دار است. این را قبلا عرض کردم، اما بخش زیبایش این است: من به جهاد نفس بردم و این‌که ادامه‌دار در کل عمر باشد. نکته‌ی قشنگی که ایشان می‌گویند، این است: می‌گویند صبری که مقطعی باشد، خُب تمام می‌شود، اما «صابروا» که ثبات دارد و استمرار دارد، خواهی و نخواهی در بین مجتمع ظهور می‌کند. یعنی در ارتباط با مردم هم قرار می‌گیرد. یعنی با این کلام لطیف‌شان، هم بین استمرار «صابر» جمع کردند و هم ظهور آن در اطراف مجتمع. فرمودند: «بحيث يظهر الصبر منه علنا و يتجلى بين الناس»؛ یعنی چون این صبر استدامه دارد، در ارتباطات‌شان مجبور است کاری کند که این صبر او ظهور پیدا کند. البته «صابروا» یک معنایش این است که در ارتباط با دیگران، صبر به خرج بده؛ تحمل داشته باش؛ حسن خلق داشته باش. این مانعی ندارد. احتمال دیگری هم هست که مفاعله و اشتراک در «صابروا»، متخذ و مربوط باشد به سوره‌ی مبارکه‌ی «العصر» که می‌فرماید: «وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلۡحَقِّ وَتَوَاصَوۡاْ بِٱلصَّبۡرِ»[1]؛ تواصی به صبر، مصابره می‌شود. مصابره، یعنی طوری است که یکدیگر را به صبر سفارش کنند. نه این‌که در ارتباط با آن‌ها صبر به خرج بده. یعنی تواصی به صبر کنید. این محتملات، در این آیه‌ی شریفه وجود دارد.

[1]. العصر، آیه‌ی ٣.