بخشی از موارد خطأ الکاتب مربوط به وقف و ابتدا

استاد: خیلی از مواردی‌که ما خطأ می‌بینیم در بحث‌های فنی رسم المصحف، برای مراعات وقف و امثال آن است. مثلاً اینجا «لیکونن» را در حال وقف چطور بخوانیم؟ «و لیکونا» بخوانیم؟ یا «و لیکونن»؟ چون در وقف قرائت دارد به‌خاطر مراعات قرائات است و اصلاً ربطی به بحث خطأ الکتاب پیدا نمی‌کند. خطأ المصحفی که در زمان ما گفته می‌شود خیلی فرق دارد با خطأ المصحفی که در علوم قرآنی در قرن اول و دوم مطرح کرده‌اند. الآن مقالاتش در اینترنت هست. می‌گویند «اخطاء مصحف عثمان طه»؛ خطاهای مصحف عثمان طه. این‌ها که آن خطا نیست. پنجاه نفر جمع شدند و با یک زحماتی زیادی به ده‌ها کتاب رسم المصحف مراجعه کردند و به عثمان طه گفتند این‌طور بنویس. اما ما که از کار آن‌ها خبر نداریم می‌گوییم ببین عثمان طه این‌طور نوشته. ریز به ریز این هایی که او اشتباه نوشته را چقدر بحث کرده‌اند.

 بحمدالله تعالی در ایران دو مصحف چاپ شده؛ به‌صورت عکس برداری هم هست. یکی چند سال پیش بوده و برای مؤسسه نشر قرآن کریم بود؛ مصحف منسوب به امیرالمؤمنین علیه‌السلام است. مصحف خطی ای در موزه آستان مقدس امام رضا ع. واقفش شاه عباس است و نویسنده وقف هم شیخ بهائی هستند. به خط شیخ بهائی است. شیخ به امیرالمؤمنین نسبت می‌دهند. مرحوم نوری هم در فصل الخطاب می‌گویند من آن را دیده‌ام. خب الآن چاپ شده و موجود است.

شاگرد: همه مصحف است؟

استاد: بله. تقریباً. مصحفی که جدیدا چند ماه پیش منتشر شد، «مصحف مشهد الرضوی» بود. آن هم منسوب به امیرالمؤمنین علیه‌السلام است. ولی اسم اولی را مصحف منسوب به امیرالمؤمنین علیه‌السلام –مصحف علوی- گذاشته‌اند و خودشان به «ع» تلخیص می‌کنند. اما این مصحف جدید به مصحف مشهد رضوی نام گذاری شده. این هم منسوب به امیرالمؤمنین است. اگر شما نگاه کنید در هر دو «مقیمین» است. البته این‌که هست یا نیست باید مراجعه کنم. خیلی از آن‌ها را مراجعه کرده‌ام و بخشی از آن را در فدکیه گذاشته‌ام. هنوز بخشی از آن را نرسیده ام. این دو مصحف خیلی خوب است. «لاذبحنّه» در رسم المصحف به‌صورت «أَوۡ لَأَاْذۡبَحَنَّهُۥٓ»[1] آمده است. این الف چرا آمده؟ چقدر بحث شد! دکتر غانم قدوری چقدر مطالبی گفت ولی خودش هم قانع نشد. وجهی هم در ذهن من بود، نمی‌دانم گفتم یا نگفتم؛ خدمت یکی از آقایان بودم گفتند وجهی را نگفتی. در ذهن من برای این آیه وجهی بود؛ این‌که خود اضافه شدن الف برای مراعات قرائتی در اصول است. الف در آن، در قرائات فرش الحروف نیست؛ بلکه مراعات قرائاتی است در اصول القرائات. یعنی خود این الف، دال بر این است که شما می‌توانید در اینجا همزه را به‌صورت الف بخوانید. «لَأَاْذۡبَحَنَّهُۥٓ»  را «لآذبحنّه» بخوانید. به‌صورت «لا» و همزه ای که بعدش مخفف قرار می‌گیرد بخوانید.

شاگرد: هیچ کسی نگفته خطا است؟

استاد: شاید فرّاء گفته بود ضعف املاء است. نگفته بود خطا است، گفته بود ضعف املاء است. و حال این‌که در همین مصحف منسوب به امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که وقف نامه آن را شیخ بهائی نوشته اند، «لااذبحنّه» است. در مصحفی که جدید چاپ شده (مصحف مشهد) الف ندارد و «لاذبحنه» است. قدیمی‌تر هم هست. مصحف مشهد برای قرن اول است؛ با کربن دوازده آزمایش شده. اما دیگری برای قرن دوم است. آن‌که برای قرن دوم است و به ظن قوی برای منطقه بصره است، ضبطش در آن جا صورت گرفته است. رسمش که منسوب به امیرالمؤمنین است و طبق آن ضبط شده. ظاهراً شاید قطعی باشد که خود مصحف به خط امیرالمؤمنین نیست. مصفحی به خط امیرالمؤمنین بوده و کسی از روی آن استنساخ کرده.  چون آخر کار نوشته بود «کتبه علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام» او هم همان را نوشته است. چون عباراتی افتاده است و سقط آیات دارد.

[1] النمل ۲۱