حوزه فقه: حوزه رفتارها

 اما وقتی در رابطه انسان‎ها با همدیگر می‎آیید، در حقوق و فقه و رفتار می‎آیید، موضوع فقه چیست؟ خُلق مکلفین است یا افعال مکلفین است؟ افعال مکلفین است.

درست است که پشتوانه این رفتار اخلاق است اما موضوع فقه چیست؟ رفتار است، فقه با افعال مکلفین کار دارد، با ورای آن کار ندارد، آن برای صحنه قیامت و برای توشه خود عبد برای ذخیره قیامتش است و الا فقه فعلا می‎خواهد ظاهر شرع را، ظاهر نظام مسلمین را، مومنین را سر و سامان بدهد به نحوی که این نظام برقرار بشود، اختلال نظام نشود.

فقه در دستگاه انبیاء و اوصیاء

صبغه فقه بما هو فقه را فهمیدن، خیلی مهم است. هر کس با فقه مأنوس باشد، می‎بیند اساس فقه، حتی در دستگاه انبیا و اوصیا که خودشان همه چیز را می‎دانند«إنّما أقضی بینکم بالبینات و الأیمان»^[1] است، با این که علمشان، علم الهی است وقتی نگاه می‎کنند قبل و بعد و همه چیزش را می‎بینند مثل آفتاب و آفتاب هم روشن‎تر است، اگر چشم‎های پی‎گونه مادیِ ما آفتاب را باید با زحمت ببیند، آن‎ها روح مبارکشان قبل و بعد و همه چیز را مثل آب خوردن می‎بینند. نگاه می‎کنند تمام! آن‎ها که انبیا و اوصیا هستند.

مراتب علم اولیاء

 حاج آقا مکرر می‎گفتند از مشایخ نجف کسانی بودند که حاج آقا آن‌ها را دیده بودند، گاهی اوقات از این حرف‎ها می‎زدند؛ می‎گفتند در مجلسی که گرد مجلس همه نشستند، یک نگاه می‎کنم دور می‎گردانم، خلاص! فهمیدم هر کسی چه کاره است. حالا ببینید که دستگاه انبیا و اوصیا چیست! بزرگان مشایخ علم بگویند من نگاهم را دور مجلس چرخاندم؛ تمام شد!

ویح ابن سمیه

عمار سنگ را دارد می‎گذارد گفتم ما این جا با زور یک سنگ بیاوریم عمار دو تا سه تا سنگ روی هم می‎گذارد برای ساخت مسجد می‎آورد تا همه گفتند عمار را نگاه کردند؛ «ویح ابن سمیة تقتله فئة الباغیة»^[2] یک نگاه کافی است همه چیز را می‎فهمد.

[1] علي بن إبراهيم عن أبيه و محمد بن إسماعيل عن الفضل بن شاذان جميعا عن ابن أبي عمير عن سعد بن هشام‏ بن الحكم عن أبي عبد الله ع قال قال رسول الله ص‏ إنما أقضي‏ بينكم‏ بالبينات‏ و الأيمان و بعضكم ألحن بحجته من بعض فأيما رجل قطعت له من مال أخيه شيئا فإنما قطعت له به قطعة من النار(الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج۷ ؛ ص۴۱۴)

[2] بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏۳۳ ؛ ص۲۳