صاحب وسائل

از چیزهایی که باز برای من خیلی عجیب بود برخورد به شرح حال صاحب وسائل بود. صاحب وسائل نمی شود بگویند: اخباری اما محدث بزرگی بودند؛ اصولی نیستند.

حتی در مقدمه وسائل چاپ آل البیت،دیدم آورده اند که در مشهد که ایشان بودند قضاوت می کردند طلبه ای آمد شهادت داد حکم کردند طبقش بعد از مدتی به ایشان خبر دادند که این طلبه، زبده الاصولِ شیخ بهایی می خواند.حکمشان را نقض کردند؛  گفتند طلبه ای که اصول می خواند من طبق شهادتش عمل نمی کنم[1].یعنی این طور محدثِ قوی در محدث بودن و اصولی نبودن؛کتابی هم دارند فی اصول الائمه یعنی حتی اصول را هم طبق روایات بیان کردند[2].

خب این طور شخصی که این طور متصلب در علوم و محافظت بر علوم و این هاست برخورد کردم به قلم خودشان در امل الآمل شرح حال خودشان را که می گویند آخرین گامی که برایم طی شد از آن جهل‌های در ارتباط با هندسه، این بود که مرحوم صاحب وسائل در امل الآمل در شرح حال خودشان[3]  می‌گویند: من فلانی هستم این کتاب‌ها را نوشتم، بعد در ضمن مؤلفاتشان می‌گویند دو تا منظومه دارم؛ منظومه فی مدائح اهل البیت علیهم السلام، و منظومه فی اصول الهندسه[4]. حالا یک کسی می‌گوییم یک زمانی جوانی بوده و شعری گفته است، یک وقتی است در کتاب خودشان در شرح حال خودشان، این را می گویند؛ معلوم می‌شود منظومه را روی حساب گفتند. تا آخر هم قرص بودند در این‌که خوب است.

خب من این را دیدم گفتم این منظومه صاحب وسائل کجاست؟ پرس و جو کردم، بعداً‌ دیدم یک نسخه ای ظاهرا نقل کردند از کتابخانه مرحوم آقای حکیم که در نجف است؛ نسخه خطی. ما دیگر ذهنمان منصرف شد که حالا به کتابخانه آقای حکیم و نجف چطور دسترسی پیدا کنیم؟ گاهی که کسی را می دیدم  می گفتم اگر کسی با کتابخانه در تماس است این نسخه منظومه صاحب وسائل در هندسه را پیگیری کند.آخر ایشان چه کار کردند؟ هیچ کس نه خبر دارد.نه استنساخ شده است.نه کسی آن را درس داده است.واقعا ببینید این قدرناشناسی نسبت به کار یک عالم بزرگ است.

در همین مباحثات این جا یک دفعه دیگر این را تکرار کردم که صاحب وسائل چنین منظومه ای دارند.فردایش یکی از آقایان آمدند که من  پی دی افش را در اینترنت پیدا کرده ام.به خط خودشان هم هست.گذاشتند و دیدیم فقط نسخه جا به جا شده بود.صفحاتش به هم ریخته بود.نسخه ناجوری بود.شاید هم آب رفته بود.گفتیم عجب این خط خودشان است اما خیلی نسخه ناجور است.

من بعد از فرمایش ایشان امکانات جستجو زیاد شده بود چند سال گذشته بود.انگیزه ای شد دنبالش رفتم.رسیدم به یک سایت سلفی مال سنی ها به نظرم اسمش التراث است. عنوانش است: «منظومه فی الهندسه للرافضی محمد بن الحسن الحر العاملی صاحب الوسائل».نسخه پی دی اف(pdf) در سایت سنی ها تراث آن جا برخورد کردم.دانلود هم اجازه داده بود.دیدم چه نسخه خوبی.به خط خود صاحب وسائل.بسیار عالی[5].

حالا این آمد چند سال است حالا ما که سنمان گذشته... این یک بار پیاده شود استنساخ شود، فایلش مباحثه بشود. این ها خیلی عجیب بود برای ما که این طور علما کارشان را انجام داده بودند زحمات را کشیده اند ولی این برهه دویست سیصد سال اخیر قدردانی از زحمات نشده است.از حوزه ها رفته است.طلبه ده سال ۵ سال در حوزه است اسم خیلی از این ها را نشنیده است.

[1] وسائل الشيعة، المقدمة، ص: ۷۹ اصل مطلب در روضات الجنات نقل شده است:

و نقل من غريب ما اتّفق فى بعض مجامع قضائه أنّه شهد لديه بعض طلبة العصر فى واقعة من الوقائع، فقيل له: انّ هذا الرّجل يقرأ زبدة شيخنا البهائى فى الأصول فردّ رحمه اللّه شهادته من أجل ذلك.( روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات ؛ ج۷ ؛ ص۱۰۴)

[2] کتاب الفصول المهمه فی اصول الائمه. مولف در مقدمه کتاب می فرماید:

و بعد: فيقول الفقير الى الله الغني، محمد بن الحسن بن علي بن محمد بن الحسين الحر العاملي عامله الله بلطفه الخفي و الجلي: قد سألني بعض صلحاء الفضلاء و فضلاء الصلحاء بل امرني بعض علماء السادات و سادات العلماء بتأليف كتاب يشتمل على الأصول الكلية المروية و الأبواب الموصلة الى الأحكام الجزئية لما علموا من زيادة نفع تلك الكليات بالنسبة الى النص الخاص و مزيد الاحتياج اليها من العوام و الخواص و لما رجوا أن لا يبقى حكم من الاحكام إلا فيه نص خاص أو عام و لا مطلب مشكل مبهم إلا و معه ما يزيل عنه الاشكال و الابهام فماطلتهم عن ذلك مدة من الزمان لكثرة العوايق و العلائق من طوارق الحدثان ثم لم اجد بدا من الشروع في هذا المطلب العظيم الشان لما رأيت فيه من النفع لي و للاخوان فشرعت في جمعه و تأليفه و الله المستعان...

و يليق ان يسمى هذا الكتاب بكتاب (الفصول المهمة في اصول الأئمة عليهم السلام)...

فاعتمد في دينك على هذه الأحاديث الصحيحة المعتمدة و ارجع الى هذه القواعد الكلية المروية و الأصول الممهدة الثابتة بالنصوص المتواترة المروية عن العترة الطاهرة و بالقرائن القطعية الواضحة و الادلة القوية الراجحة و اعمل بما ثبت من المطالب الدينية عن أهل العصمة الذين لا يخشى على‏من التزم بالتمسك بهم زلة و لا وصمة و استغن عن الاستنباطات الظنية و الادلة الضعيفة العقلية، و الطريقة التي اخترعها العامة بعقولهم الناقصة و ارادوا بها الاستغناء عن الأئمة و البعد عن طريقة خواص الخاصة و ان غفل عن فساد اكثرها بعض المتأخرين من الامامية فاستلزم ذلك مخالفة الأحاديث الصحيحة في بعض جزئيات الاحكام الشرعية.

و سأذكر اولا فوائد لا بد منها قبل الشروع في ذكر الكليات، ثم اذكر الكليات المتعلقة باصول الدين ثم المتعلقة باصول الفقه ثم المتعلقة بفروع الفقه ثم المتعلقة بالطب ثم نوادر الكليات إن شاء الله تعالى.( الفصول المهمة في أصول الأئمة (تكملة الوسائل) ؛ ج۱ ؛ ص ۷۷-٧٩)

[3] امل الآمل فی علماء جبل عامل،ج١،ص ١٩۴

[4] و له ديوان شعر يقارب عشرين ألف بيت أكثره في مدح النبي ص و الأئمة ع، و فيه منظومة في المواريث، و منظومة في الزكاة، و منظومة في الهندسة، و منظومة في تاريخ النبي ص و الأئمة ( أمل الآمل في علماء جبل عامل ؛ ج‏1 ؛ ص۱۴۵)

[5] برای مطالعه نسخه(word) کتاب به پیوست شماره ١ مراجعه فرمایید.