«وَإِذَا ٱلأَرضُ مُدَّت»؛ امتداد زمین در قیامت از اول خلقت تا آخر

به‌عنوان احتمالی که می‌توان روی آن فکر کرد، عرض می‌کنم؛ یادتان هست که راجع به آیه‌ی شریفه‌ی «وَإِذَا ٱلۡأَرۡضُ مُدَّتۡ»[1] بحث کردیم. زمین را چه طور می‌کشند؟ «مدّت» در این آیه به چه معنا است؟ دنباله‌ی آن می‌فرماید: «وَأَلۡقَتۡ مَا فِيهَا وَ تَخَلَّت»[2]. آیا یکی از وجوه «مدّت» می‌تواند این باشد که در صحنه‌ی قیامت، از اول خلقت زمین تا آخر خلقتش، به ‌صورت «عمد ممدد» حاضر می‌شود؟ چرا؟؛ چون که صحنه‌ی قیامت، صحنه‌ی احاطه بر همه‌ی زمان‌ها است. وقتی کسی به صحنه‌ی قیامت وارد می‌شود، «اذا الارض مدّت» می‌شود. حالا دیگر به زمین به‌عنوان سه بُعدی نگاه نمی‌کنید. به زمین نگاه می‌کند، به‌عنوان یک هم بافته چهار بُعدی. طول و عرض و عمق و از اول تا آخر. یک ارض ممدود موجود است. البته این‌ها محتملاتی است برای فکر کردن. ببینیم آیا سر می‌رسد یا نمی‌رسد.

اگر این‌جا این احتمال فی الجمله درست باشد که «أمد ممد» به‌معنای طول عمر او باشد که «إِنَّهَا عَلَيۡهِم مُّؤۡصَدَة»، مثل بیان امام علیه‌السلام می‌شود که فرمودند: «الصراط صراطان؛ صراط فی الدنیا و صراط فی الآخرة»[3]. این‌جا هم همه روی صراط راه می‌روند. هر که در این‌جا از صراط خوب رد می‌شود، آن‌جا هم رد می‌شود. وقتی در این‌جا اهل «همزه و لمزه» است، اهل «يَحۡسَبُ أَنَّ مَالَهُۥٓ أَخۡلَدَهُۥ» است، در آن‌جا به چه صورت می‌شود؟ «نَارُ ٱللَّهِ ٱلۡمُوقَدَةُ، ٱلَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى ٱلۡأَفۡـِٔدَةِ، إِنَّهَا عَلَيۡهِم مُّؤۡصَدَة». آن هم آتش خدای متعال! همان‌طور که خدای متعال جنت دارد، نار هم دارد. «إِنَّهَا عَلَيۡهِم مُّؤۡصَدَة»؛ آن‌ها را رها نمی‌کند. «فِي عَمَدٖ مُّمَدَّدَةِ» همراه آن‌ها است.

[1]. الانشقاق، آیه‌ی ۳.

[2]. همان، آیه‌ی ۴.

[3]. شیخ صدوق، معاني الأخبار، ج  ۱، ص ۳۲.