۴.تقسیم رابطه محور

یکی دیگر از تقسیم بندی ها، تقسیم بندی است بر محور رابطه. می گویند کلّ فقه، رابطه است. رابطه فرد با خدا (عبادات)، رابطه فرد با خانواده اش و رابطه فرد با یک فرد دیگر و رابطه فرد با مجتمع و رابطه والی با رعیت[1]. 

[1] احكام شرع، يا رابطه مردم با خدا را بيان مى‌كنند كه «عبادات» نام دارند، يارابطه مردم با يكديگر را سامان مى‌دهند كه اگر امور اقتصادى و قراردادهاى مالى باشند، احكام اقتصادى ناميده مى‌شوند و اگر امور غير اقتصادى باشند، دو گونه‌اند: يا روابط مردم با يكديگر را در حال عادى بيان مى‌كنند كه به آن «احكام شخصيه» يا «احكام خانواده» گويند يا وظيفه‌اى را در حال نزاع و كشمكش و رويداد جنايتى بيان مى‌كنند كه آن را «احكام قضايى» مى‌گويند. يا روابط دولتها را با يكديگر بيان مى‌كنند كه «احكام سياسى» نام دارند.

بنا بر اين، بابهاى فقه را به گونه زير مى‌توان دسته‌بندى كرد:

۱. احكام عبادى: نماز، روزه، حج، عمره و اعتكاف.

۲. احكام اقتصادى كه در بر مى‌گيرد موارد زير را:

الف. اموال عمومى و دولتى: انفال، خمس، زكات و مالياتها.

ب. اسباب شرعى تملك و تعميم و حفاظت ثروت، مانند: احياى موات، حيازت، صيد و ذباحه، ارث، ضمانات، وقف، هبه، صدقه، نذر، كفاره، حفاظت اموال جامعه (حجر).

ج. بازرگانى و ساير قراردادهاى اقتصادى: بيع، تجارت، شركت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، شفعه، جعاله، صلح، رهن، قرض، بيمه و سرقفلى.

۳. احكام مربوط به آداب شخصى و اجتماعى: نكاح، طلاق، خلع، مبارات، ظهار، لعان، ايلاء، عبيد و اماء، وصيت، احكام اموات، وديعه، عاريه، ايمان، لقطه.

۴. احكام قضايى و جزايى: قضا و شهادات، اقرار، غصب، حدود، ديات، قصاص و منازعات.

۵. احكام سياسى: ولايت فقيه، جنگ و صلح، سبق و رمايه، امر به‌ معروف و نهى از منكر، حقوق اقليتها، روابط بين الملل.( مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌3، ص: ۲۶۰-٢۶١ مقاله نگاهی به دسته بندی بابهای فقه)