[هشتاد]

[قرآن؛ نزول دفعی، نزول تدریجی]

همانطور که سابق عرض شد، تا ابتدا نفهمیم که قرآن کریم چگونه کتابی است، و با جوهره آن آشنا نشویم، بحث‌های علوم قرآنی راجع به مصاحف و قرائات، بیراهه رفتن است، و یکی از مباحثی که در فهم جوهره قرآن کریم کمک میکند بحث نزول قرآن در شب قدر است.

شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَيِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ[1] ...

این آیه میفرماید: قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده است، مگر قرآن در طول ۲۳ سال به تدریج نازل نشده است؟!

سورة الدخان بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

حم(1) وَ الْكِتَابِ الْمُبِينِ(2) إِنَّا أَنزَلْنَهُ فىِ لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ(3) فِيهَا يُفْرَقُ كلُّ‏ أَمْرٍ حَكِيمٍ(4) أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ(5)

این آیات میفرماید: ما قرآن را در یک شب مبارک نازل کردیم که اوصافی دارد، آیا این شب در غیر ماه مبارک رمضان که آیه سابق فرمود، میتواند باشد؟!

سورة القدر بِّسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فىِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ(1) وَ مَا أَدْرَئكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ(2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيرٌْ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ(3) تَنزَّلُ الْمَلَئكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبهِّم مِّن كُلِّ أَمْرٍ(4) سَلَامٌ هِىَ حَتىَ‏ مَطْلَعِ الْفَجْرِ(5)

این آیات میفرماید: قرآن در شب قدر نازل شده است، آیا شب قدر میتواند در غیر ماه مبارک رمضان باشد؟

آیا اساسا شب چه خصوصیتی دارد؟ آیا «إن لک فی النهار سبحا طویلا»، مانع است؟ و درنتیجه «إن ناشئة اللیل هي أشدّ وطئا و أقوم قیلاً» ، است؟ و مهمتر اینکه بعد از امر به: «رتّل القرآن ترتیلاً» با (سنلقي) میفرماید: «إنا سنلقي علیک قولا ثقیلا[2]!» آیا مگر این قول ثقیل همان قرآن نیست؟ آیا مگر نزول تدریجی قرآن را کسی میتواند انکار کند؟! پس اضافه سین در سنلقی چگونه معنا میشود؟

و نیز قرآن میفرماید:

وَ قالَ الَّذينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتيلاً [3]

و آیات دیگر از این دست زیاد است که قرآن به صورت تدریجی نازل شده است، پس نزول در شب قدر یعنی چه؟ آیا در شب قدر، نزول قرآن به صورت نزول قرائت و تلاوت فرشته وحی است یا به صورت کتاب و نوشته در صحف مطهّرة است؟ آیا مقصود تبعیض در آیات است، یعنی تنها بعضی از قرآن درشب قدر نازل شده است؟ یا اینکه اساسا قران کریم دو نوع نزول متفاوت دارد، یکی نزول دفعی و دیگری نزول تدریجی نجومی؟ آیا بین أنزلنا با نزّلنا فرق است؟

اینها سؤالات قرآنی خوبی است که میتواند در ماه مبارک، مورد کنکاش ذهنی فردی یا گروهی قرار بگیرد. و الله الموفق الهادي

[1] سورة البقرة ، آیه ۱۸۵

[2] بسم الله الرحمن الرحيم‏ سورة المزمل

يا أيها المزمل (1) قم الليل إلا قليلا (2) نصفه أو انقص منه قليلا (3) أو زد عليه و رتل القرآن ترتيلا (4)إنا سنلقي عليك قولا ثقيلا (5) إن ناشئة الليل هي أشد وطئا و أقوم قيلا (6) إن لك في النهار سبحا طويلا (٧)

[3] سورة الفرقان، آیه ٣٢