شبهه صدقیه/ شبهه مفهومیّه/شبهه حکمیّه

- شبهه صدقیه را می‎خواهید ثالثِ شبهه حکمیه و موضوعیه قرار بدهید؟ یا ثالثِ شبهه مفهومیه و مصداقیه؟ یعنی من تصور می کنم که شبهه مفهومیه را فقط حکمیه داریم می بینیم، در صورتی که شبهه مفهومیه می‎تواند موضوعیه باشد[1].

شبهه مفهومیه و اقسام آن

من اصلاً  این طوری عرض نکردم،

١.شبهه در مقصود =< حکمیّه

من عرض کردم آن شبهه مفهومیه ی رایج که می‎گوییم حکمیه هست، واقعاً  شبهه مقصودیه هست، نه مفهومیه. و لذا شبهه مقصودیه خودش نوعی از شبهات حکمیه است و یک صغرایی از آن‎هاست؛شبهات حکمیه ای داریم که عامّ و خاص و اجمال عام و خاص نیست، شبهه حکمیّه ی مطلق است.

٢.شبهه در مفهوم لغوی =< موضوعیّه

اما در  شبهه مفهومیّه ای که ما واقعاً نباید سراغ قفسۀ وسائل برویم؛ باید سراغ قفسۀ  لسان العرب برویم، آنجا شبهه موضوعیه است و شبیه همین صدقیه‎ای است که الان می‎گوییم، صدقیه‎ای که الان می‎گوییم نباید برای حل نفس این شبهه سراغ شارع برویم، شارع حرف خودش را زده، الان در محدوده انشاء شک نداریم، ما در انطباق یک چیزی بر مصداق خارجی شک داریم[2]. 

[1] اشکال یکی از دوستان حاضر در جلسه درس

[2] با توجه به ارجاع شبهات مفهومیه مصطلح به شبهه موضوعیه، دیگر تفاوتی بین دیدگاه استاد و دیدگاه مرحوم حلّی در این زمینه نیست. چه قائل شویم که شبهه صدقیه بازگشت به شبهه مفهومیه می کند و چه آن را شبهه ای مستقل بگیریم،‌علی ای حال با شبهه ای موضوعی و نه حکمی مواجهیم.