ج) راهکار شرعی

حالا آنجایی که شبهه حل نشده، شارع چه کار می‎کند؟

ببینید وقتی در یک محدوده‎ای شک داریم با استقرار شک، در محدوده شکّ و مشکوک، ما هیچ حجّتی نداریم و شرعاً و عقلائیاً در حوزه مشکوک، چیزی دست ما نیست. وقتی شک مستقر شد، در کتب لغت نگاه کردید، عرف عام را هم آوردید و باز حل نشد، این جاست که در محدوده شک، نمی‎توانید مشی علی العمیاء بکنید؛ خاطرمان جمع باشد و در این محدوده مشکوک، این دلیل هیچ چیزی را ثابت نمی‎کند. خب چه کار کنیم؟

١.راهکار حلّی: انشاء حقیقت شرعیّه

ببینید شارع یک وقت است که می‌خواهد حقیقت شرعیه را ایجاد کند. می‌گوید منِ شارع برای این، فلان لغت را وضع می‌کنم و دیگر به آن آب اطلاق نمی‌شود. این محدوده ی مسمّی می‌شود که بعید است این بیانی را داشته باشد.

غیر متعارف

یعنی بگوید وقتی نمی‎دانی آب گل است یا نه، من کاری به ندانستن تو ندارم؛ من می‎گویم: آبِ این مرحله، آب مطلق است. معمولا این طور موارد را شارع متصدی نمی‎شود؛ لذا گفتم متعارف نیست که شبهه را حکمیه بگیریم، به این معنا که در نفس همین شبهه به قول شارع مراجعه کنیم.

٢. راهکار عملی:

ارجاع به سایر عمومات

یا این که شارع ما را به سایر کلمات خودش ارجاع بدهد، یعنی الان که ما در مرز شک داریم، در حلّ این شبهه به انشای خود شارع در اینجا مراجعه نمی‎کنیم؛ به عمومات دیگری مراجعه می‎کنیم. مثلاً تمسک به  اصل عام بالادستی، به نحوی که بگوییم اجمال سرایت نکرده است یا بگوییم اجمال، شأنیّت سرایت دارد به نحو احرازِ مراد گوینده عام، اما از باب عدم اختلال نظام و حفظ بر محاورات عقلائیه، بنا بر این می‎گذاریم که بگوییم به آن عام احتجاج می‎شود و خود گوینده با شنونده این را قبول دارد.

البته دراین‌صورت، شبهه حل نشده؛ بله حلّ به معنای رفع تحیر شده، این شبهه ما را زمین‎گیر نکرده، شارع به ما اجازه داده که به سوی سایر ادلّه برویم.

انشاء حکم جدید(ورود)

یا این‌که شارع بگوید: این شیء، آب باشد یا نباشد، من حکمِ آب را برای آن نمی‌آورم. حکم آن را  بگوید. ریخت آن هم، ریخت تخصیص و حکومت و ورود می‌شود. این هم پاک کردن صورت مسأله است. می‌گوییم چه آب باشد و چه نباشد، این حکم را دارد یا ندارد.شبهه حکمیه، این است که ما در انشای شارع شک داریم، شارع می‎آید آن انشای خودش را برای ما توضیح می‎دهد، و الّا ما اگر در یک جایی بگوییم شبهه حکمیه داریم، به جای رفع نفس آن انشاء شارع، یک انشای جدید استقلالی بفرماید که رفع شبهه حکمیه نشد، این انشاء، یک چیزی مثل حکومت و ورود شد. مثل ورود می‎ماند.

 ارجاع به اصول عملیه

یک وقت هایی هم شارع می‎فرماید این آب‎هایی که بینابین است چون تو شک داری بگو آب است و استصحاب کن، اگر شارع این طوری جواب بدهد با مکلف بما أنّه شاک کار دارد و دارد اصل عملی به او ارائه می‎دهد.یعنی از بیرون با اصول دیگر، با اصل لفظی، با اصل غیر لفظی و امثال این‎ها خودمان را از این شک به نحو پیشبرد کار و رفع تحیر رها می‎کنیم، نه از باب این که خود این مشکوک را بخواهیم با این که مشکوک است یک طوری به آن تمسک کنیم؛ ابداً! قاعده کلی داریم که مشکوک در محدوده مشکوک نمی‎تواند کاری انجام بدهد.